Người ta thường gán cho Bồ Đề Đạt Ma vai trò Tổ Sư của Võ Đạo, dù không có văn kiện Phật Giáo chính thống nào cho biết chính xác điều này (?). Bồ Đề Đạt Ma là Nguyên Tổ của Thiền Tông Trung Hoa. Truyền thuyết trong giới Võ Nghệ nói Ngài diện bích chín năm rồi truyền dạy những phương pháp luyện tập thân thể, sau này trở thành Võ Học. Từ đó, người ta nghi ngờ có một liên hệ mật thiết giữa Thiền và Võ.

Vấn đề đầu tiên phải đặt ra là Phật Giáo vốn chủ trương hạnh Nhẫn Nhục, tính Từ Bi, tinh thần Lục Hoà, nên khó mà đứng chung được với Võ Đạo, vốn là một nghệ thuật chiến đấu, với nhiều khả năng gây thương tích, tàn tật, chết chóc. Theo tôi, thì trong bối cảnh một nước Trung Hoa đầy bạo lực vào lúc ấy, không có môi trường nào cần được truyền Đạo Từ Bi bằng môi trường Võ Nghệ.

Tổ Đạt Ma, hay một truyền nhân của Ngài, đã chứng minh được rằng : với một kỹ thuật cao, người ta có thể giải quyết một cuộc tranh chấp võ lực mà không cần phải giết hay làm cho đối thủ bị thương. Một cao thủ thâm nhập tinh thần Thiền Đạo có thể khắc phục đối phương mà vẫn giữ vững tâm Từ Bi. Người ấy có thể chuyển hoá Tâm của người muốn hại mình mà không làm hại người ấy. Đó là khía cạnh thứ nhất của vấn nạn « Thiền trong Võ ».

Khía cạnh thứ hai là Võ Đạo rất có thể là một phương pháp hành thiền hiệu quả. Không phải chỉ trong lúc chiến đấu, mà chủ yếu là trong lúc tập luyện. Nguyên do như thế này :

Nếu quan niệm Thiền như một phương pháp an tâm, thì ta sẽ thấy ngay rằng Tâm tương đối dễ « an » trong điều kiện tĩnh lặng, như khi ngồi bất động. Nhiều trường phái Võ Học bắt môn sinh ngồi tĩnh lặng mỗi đầu buổi tập. Nhưng đến khi đứng lên, bắt đầu cử động, là Tâm bắt đầu dao động. Khi tập các động tác chậm rãi khoan hoà, như Thái Cực Quyền chẳng hạn, thì Tâm tuy có khó « an » hơn lúc ngồi lặng lẽ một chút, nhưng cũng còn chưa đến nỗi nào.

Nếu bây giờ tập đấm đá vũ bão, vừa nhanh vừa mạnh, thì việc « an » Tâm trở thành rất khó. Việc ấy lại càng khó hơn bội phần khi tập « đối luyện » (có quy ước) với một người khác. Rồi đến khi giao đấu tự do, với tất cả những phức tạp và lo sợ của nó, thì « an » Tâm chỉ đạt được ở một trình độ cực cao. Người tập võ có thể nhắm đến trình độ ấy.

Khi ngồi tĩnh tâm lúc đầu buổi tập, anh ta ổn định tâm của mình trong sự an tĩnh, và tiếp tục « trụ » trong ấy khi anh ta đứng dậy tập nóng người, tập các động tác nhẹ nhàng, hay các động tác mạnh bạo, hay khi tập đối luyện, và rốt ráo là khi giao đấu tự do. Đến cuối buổi tập, khi trở về tư thế ngồi tĩnh tâm, anh ta nhận thấy Tâm mình từ đầu vẫn không thay đổi … Rồi khi bước vào các sinh hoạt của đời sống, Tâm vẫn luôn an tĩnh. Ở trình độ ấy, anh ta trở thành một cao thủ, dù cho trình độ kỹ thuật hay thể chất của anh ta thế nào đi chăng nữa. Vì trong Võ Học cũng như trong nhiều lãnh vực khác, « Tâm » chính là yếu tố quyết định !