Đền Rõm, nằm tại thôn Thanh Hà, xã Nam Sơn, huyện Sóc Sơn, Hà Nội, là một ngôi đền thờ Mẫu Thượng và quan quân nhà Mạc. Cách Đền Rõm khoảng 2 km là Đền Quan Quận, nơi thờ 18 vị Quan Quận. Đây được coi là quần thể di tích tâm linh thờ nhà Mạc trong cuộc dời đô lịch sử.
Sự Tích Đền Rõm
Năm 1592, sau khi thất thủ Thăng Long, nhà Mạc quyết định dời đô lên Cao Bằng để chuẩn bị cho cuộc chiến lâu dài. Đoàn thiên đô gồm triều đình, hoàng hậu, công chúa, người già, trẻ em và các báu vật, không thể đi theo đường quan lộ mà phải vượt đỉnh núi Hàm Lợn, nơi hiện nay là Đền Rõm, qua Thái Nguyên.
Con đường này đầy hiểm trở và dài 300 km, cùng với sự truy sát của quân Trịnh – Lê, nhưng đoàn thiên đô nhà Mạc, dưới sự bảo vệ của 500 chiến binh do 18 vị Quận Công chỉ huy, đã vượt qua khó khăn này. Khu vực Đền Rõm và Đền Quan Quận là nơi diễn ra cuộc chiến đẫm máu giữa quân Mạc và quân Trịnh – Lê. Dù đoàn thiên đô được bảo toàn, nhưng phần lớn đội vệ binh đã hy sinh. Những người còn lại đã tuẫn tiết vào ngày 20 tháng Tám, trước khi Thái Tổ Mạc Đăng Dung băng hà hai ngày.
Nội Cung Đền Rõm
Đền Rõm là nơi thờ Mẫu và các quan quân nhà Mạc, còn Đền Quan Quận thờ 18 vị Quận Công, tưởng niệm chiến công và sự hy sinh oanh liệt của đội bảo vệ đoàn thiên đô nhà Mạc năm 1592. Đền Quan Quận cũng là nơi con cháu họ Mạc tổ chức họp họ và làm giỗ 18 vị Quận Công.
Đền Rõm và Đền Quan Quận nằm tại trung tâm của các di tích nhà Mạc như: Bãi quần ngựa nhà Mạc, Đá mài gươm nhà Mạc, Cột cờ nhà Mạc, Bàn cờ nhà Mạc, Đấu đong quân nhà Mạc.
Đền Rõm Có Từ Bao Giờ
Đền Rõm có từ khoảng 200 năm trước, ban đầu chỉ là công trình bằng tranh tre. Năm 1913, cụ Vũ Bá Kỷ xây đền bằng đá ong. Đến năm 2001, ngôi đền được chuyển đến vị trí hiện tại, cách chỗ cũ 200m do nhu cầu xây đập thủy lợi, và được tu bổ lại nhờ sự cung tiến của nhiều người.
Ban Quan Hoàng Đền Rõm
Nội cung Đền Rõm gồm các Ban Cô với tượng ba cô: Cô Bơ, Cô Sáu, Cô Chín; ban thờ Sơn Trang, Ban Ngũ Vị Tôn Ông, Ban Trần Triều, Ban Quan Hoàng với tượng Quan Hoàng Bơ, Hoàng Bảy, Hoàng Mười. Trong hậu cung là Ban Mẫu, ngoại cung là Ban Cộng Đồng, Ban Mẫu Bán Thiên, Ban các anh hùng liệt sĩ thời nhà Mạc và các anh hùng liệt sĩ thời nay.
Đền Quan Quận
Đền Quan Quận thờ 18 vị Quận Công, ban đầu rất nhỏ như một cái miếu nằm bên hồ nước nhân tạo. Gần đây, bà con và gia tộc họ Mạc đã quyên góp tu bổ lại đền. Dù vẫn còn đơn sơ, ngôi đền gồm ba gian nhỏ chưa có tượng. Tại đây, các Quận Công và tướng sĩ đã hy sinh trong trận chiến quyết liệt bảo vệ con đường rút lui của nhà Mạc từ Thăng Long lên Cao Bằng năm 1592 – 1593. Ngày 20/8 âm lịch là ngày Thề Quyết Tử, ngày giỗ chung cho tất cả tướng sĩ hy sinh.
Trong nội cung đền có câu đối chữ Hán:
Thập bát Quận Công thủ tiết trung
Thiên thu lưu danh chí anh hùng
Dịch:
Mười tám vị Quận Công đã thủ tiết vì trung nghĩa
Muôn đời sẽ lưu danh chí anh hùng của các vị.
Khu Du Lịch Sinh Thái Bản Rõm
Ngoài việc chiêm bái một chốn tâm linh linh thiêng, du khách còn có thể thăm Khu Du lịch Sinh thái Bản Rõm, nơi lý tưởng để thưởng thức phong cảnh hữu tình và các món ăn đồng quê, núi rừng.
Tóm lại, Đền Rõm và Đền Quan Quận không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa đáng quý của nhà Mạc, thu hút du khách đến tham quan và chiêm bái.
