Đạo hiếu xuyên suốt trong mọi phong tục của nhân dân ta, không thể không nói đến chữ hiếu khi viết về phong tục cổ truyền của ta. Lễ tế, lễ tang, lễ cưới, kể cả sinh đẻ, xây nhà dựng cửa, hội hè đình đãm, việc nước, việc làng, thuần phong mỹ tục đã dành mà trong số với phong tục đã lỗi thời, ngày nay bị xếp vào loại đồi phong bại tục, ta cũng chắt lọc được một phấn tình hoa của đạo hiếu.
“Hiếu” là thiên kinh đại nghĩa, là gốc của mọi đức tính ca dao tục ngữ đã nói nhiều, ngay trong bài học vỡ lòng trong “Luân lý giáo khoa thư” của các em đã hiểu: “Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”… Nhưng chân lý đó, ai cũng chấp nhận, song quan niệm về chữ “Hiếu”, ngày nay cúng có phần khác thời xưa.
Tôi không dám lên mặt hay dạy đời, chi xin thuật lại một buổi tranh luận trong nội bộ gia đình tôi:
Trước hết tôi hỏi: “Hiếu” là gì? Cháu nhanh nhảu trả lời: ”Hiếu’’ là hiếu với dân. Bác Hồ khuyên: “Trung với nước, hiếu với dằn”. Đài báo cũng nhắc luôn: “Hiếu với dân, tức là cán bộ phải chăm lo cho dân, đừng ăn hối lộ đừng hách dịch với dân
– “Việc hiếu” là gì?
– “Việc hiếu” là việc… là việc… là việc cán bộ chăm lo cho nhân dân mà không ăn của đút, không… Đến đây cháu lúng túng. Thằng con út trả lời thay:
– “Việc hiếu” là việc đưa đám ma, vì hôm trước, đưa đám ma xong, ông hàng xóm đứng lễn cám ơn thân bằng cố hữu đã giúp gia đinh lo xong việc hiếu…
Đến đây, được chú em tôi phụ họa thêm:
– Cháu nói có lý đấy anh ạ! “Việc hiếu” là việc đối với người chết, cho nên người ta thường nói “Hiếu”, “Hỷ”, tức là chỉ việc tang, việc cưới. Nhưng cháu ạ, việc hiếu phải ba năm chứ không phải đưa ma xong là xong đâu! Đến như tiến sỹ Lý Trần Quán, một người tận trung tận hiếu cuối Lễ, trước khi chết còn viết đôi câu đối “Tam niên chi hiếu dĩ hoàn. Thập phần chí trung vị tận” (chữ hiếu 3 năm đã xong, chứ “trung” mười phần chưa trọn).
– Hiếu đối với người chết, còn đối với người sống thì sao? Sự tự như sự sinh” kia mà?
– Ồ, nhanh muốn biết con anh có hiếu hay không, xin anh háy ráng chờ sau khi anh chết sẽ rõ, Ca dao có câu “Khi sống thì chẳng cho ăn. Đến khi chết xuống làm văn tế ruồi”
