1. LỄ HỘI PHỦ TÂY HỒ
Thời gian: 3 – 7/3 âm lịch.
Địa điểm: Phường Quảng An, quận Tây Hồ, TP. Hà Nội.
Đối tượng suy tôn: Bà chúa Liễu Hạnh, Tam tòa Thánh Mẫu.
Đặc điểm Lễ hội: Hội có rước, dâng hương và hát văn.
Phủ Tây Hồ nơi người Hà Nội hay đi lễ vào các ngày mùng một, ngày rằm. Phủ được xây vào thế kỷ 16 thờ mẫu Liễu Hạnh. Trong phủ trên cao là tượng chúa Liễu, hai bên là tượng chầu bà đệ nhị, bà đệ nhất. Ở giữa tượng vua cha Ngọc Hoàng, Nam Tào Bắc Đẩu. Phía dưới là tứ phủ công đồng: tượng quan hoàng Mười, quan hoàng Bẩy và nhiều di vật có giá trị khác. Ngày 3/3 âm lịch là ngày giỗ Mẫu Liễu Hạnh, rước kiệu các Mẫu từ phủ Tây Hồ qua đường Yên Phụ, Cổ Ngư, ngược lại đường Quán Thánh tới đền Nghĩa lập (32 phố Hàng Đậu) lấy mã rồi quay lại, các ngày 6 – 7/3 có các cuộc thi văn, hát chầu văn, đàn hát ở chùa Phổ Linh (thôn Tây Hồ) lôi cuốn nhiều người tham gia.
2. Lễ hội Yên Tử
Ðịa điểm: Diễn ra ở vùng núi Yên Tử thuộc xã Thượng Yên Công, thị xã Uông Bí
Thời gian: Hàng nãm được tổ chức bắt đầu từ ngày 10 tháng giêng và kéo dài hết tháng 3 (âm lịch)
Lễ hội Yên Tử là trung tâm Phật giáo của nước Ðại Việt thuở trước, nơi phát tích của thiền phái Trúc Lâm. Du khách đến Lễ hội chùa Yên Tử để được tách mình khỏi thế giới trần tục, thực hiện cuộc hành hương tôn giáo giữa thiên nhiên hùng vĩ.
Yên Tử là trung tâm Phật giáo của nước Ðại Việt thuở trước, nơi phát tích của thiền phái Trúc Lâm. Du khách đến lễ hội chùa Yên Tử để được tách mình khỏi thế giới trần tục, thực hiện cuộc hành hương tôn giáo giữa thiên nhiên hùng vĩ.
3. Hội đền Hát Môn
Thời gian: 4 – 7/3, 4/9 và 24/12 âm lịch. Chính hội 6/3 âm lịch.
Địa điểm: Thôn Hát Môn, xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây.
Đối tượng suy tôn: Hai Bà Trưng.
Đặc điểm của LỄ HỘI đó là có tục dâng cúng bánh trôi. Tục thả bánh trôi trên sông vào đêm 5/3 âm lịch. Tại xã Hát Môn, nơi Hai Bà Trưng trầm mình ở đoạn sông Đáy. Hội đền Hát Môn mở vào ngày giỗ Vua Bà.
Đền mở cửa thắp hương, cử hành lễ tế, dâng cúng 100 viên bánh trôi hình trứng còn gọi là bánh tù tì, rồi thả 49 viên vào lòng 49 bông sen, thả trên sông Đáy vào đêm 5/3. Ngày 6/3 lễ cúng bánh trôi dâng Hai Bà Trưng, sau đó dân làng mới được ăn bánh trôi.
4. Lễ hội chùa Thầy
Thời gian: 5 – 7/3 âm lịch.
Địa điểm: Xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây.
Đối tượng suy tôn: Pháp sư Từ Ðạo Hạnh, ông tổ nghệ thuật múa rối nước Việt Nam.
Đặc điểm: Lễ cúng phật và chạy đàn. Trò chơi rối nước.
Chùa Thầy ở xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây, nơi thờ pháp sư Từ Ðạo Hạnh với 3 kiếp sống của ông. Ông là Tăng, là Phật, là Vua và được nhân dân coi là ông tổ nghệ thuật múa rối nước Việt Nam.
Lễ hội diễn ra từ ngày 5 đến ngày 7 tháng 3 âm lịch hàng năm, ngày 7 tháng 3 âm lịch là chính hội. Hội mở đầu bằng lễ cúng Phật và chạy đàn – một diễn xướng có tính chất tôn giáo với sự phối hợp của các nhạc cụ dân tộc, trang nghiêm. Quần chúng bị cuốn hút theo nhịp hát kinh của các nhà sư.
Trong các ngày diễn ra lễ hội còn có nhiều trò chơi, đặc biêt là khách được xem nghệ thuật múa rối nước Việt Nam đặc sắc mà sân khấu biểu diễn ở ngay trước Thủy Ðình. Có nhiều tích trò rối như Thạch Sanh, Tấm Cám hay các cảnh sinh hoạt dân dã như đi cày, chăn vịt, đấu vật.
5. LỄ HỘI ĐỀN HÙNG
Thời gian: 8 – 11/3 âm lịch. Chính hội ngày 10/3 âm lịch
Địa điểm: Núi Nghĩa Lĩnh, Xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.
Đối tượng suy tôn: Các Vua Hùng.
Lễ hội là ngày giỗ của toàn dân tộc. Cùng lúc với lễ hội dâng hương tại đền Hùng ở Phú Thọ còn có lễ dâng bái tại đền Hùng ở TP Hồ Chí Minh, đền Hùng ở Nha Trang và nhiều địa phương khác.
Việc tế lễ được tổ chức rất trọng thể vào ngày chính hội (10/3), bắt đầu bằng lễ dâng hương có đại diện của Nhà nước, tại đền Thượng là nơi xưa kia vua Hùng tế trời đất. Ðồ tế lễ ngoài mâm ngũ quả còn có bánh chưng, bánh dày để nhắc lại sự tích Lang Liêu, cũng là nhắc nhở công đức các vua Hùng đã dạy dân trồng lúa.
Phần rước, có nhiều cuộc rước thần, rước voi, rước kiệu… của các làng Tiên Cương, Hy Cương, Phượng Giao, Cổ Tích… Sau tế lễ còn có múa hát xoan (ở đền Thượng), hát ca trù (ở đền Hạ) và nhiều trò chơi khác.
Lễ hội đền Hùng không chỉ thu hút khách thập phương đến dự lễ bởi những nét sinh hoạt văn hoá đặc sắc, vị trí địa lý linh thiêng , mà còn ở tín ngưỡng riêng của một cuộc hành hương trở về cội nguồn dân tộc của các thế hệ người Việt Nam. Ðến hội, mỗi người đều biểu hiện một tình thương yêu, lòng ngưỡng mộ về quê cha đất tổ. Ðây là một tín ngưỡng đã ăn sâu vào tâm thức mỗi con người Việt Nam, cho dù họ ở bất cứ nơi đâu.
6. Lễ hội Trường Yên
Đối tượng suy tôn: Vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành.
Thời gian: 9 – 11/3 (âm lịch). Chính hội 10/3.
Địa điểm: Xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, Ninh Bình.
Đặc điểm của Lễ hôi chính là lễ rước nước và trò diễn cờ lau tập trận, kéo chữ.
Hội Trường Yên diễn ra hàng năm vào đầu tháng ba âm lịch, chính hội ngày mồng 10 tháng ba, tại mảnh đất cố đô Hoa Lư của nước Đại Cồ Việt xa xưa – nơi có đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành. Tương truyền, ngày 10/3 là ngày vua Đinh lên ngôi Hoàng đế.
Hai nghi lễ trang nghiêm là lễ rước nước và lễ tế.
7. Lễ hội đền Đô
Thời gian: Lễ hội được tổ chức từ ngày 15/3 đến ngày 19/3 âm lịch.
Địa điểm: Làng Ðình Bảng, xã Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
Đối tượng suy tôn: Chính là 8 vị vua nhà Lý.
Chính hội là ngày 16/3, ngày vua Lý Thái Tổ lên ngôi, có lễ trình thánh, rước kiệu long trọng. Ðám rước với hàng vạn người tham gia từ chùa Kim Ðài đến đền Ðô (khoảng 3 km). Ði đầu đám rước gồm có một đoàn tướng võ, cởi trần, đóng khố, tay cầm truỳ đồng và hàng trăm quân sĩ đi theo. Tiếp đến là 100 người khiêng kiệu mặc áo đỏ, mũ đen. Ði đầu là kiệu của Thánh Mẫu có 18 nữ tướng theo sau rồi đến kiệu Bát Ðế, mỗi kiệu một con ngựa và có 16 nam tướng mặc áo đỏ. Sau cùng đoàn rước là các vị mặc sắc phục lễ hội, hương lão và dân làng dự hội, cờ lọng che rợp đồng nội, tiếng trống vang trời.
Phần hội có các trò vui như chọi gà, thả chim bồ câu, thi đấu vật, hát Quan họ và nhiều trò vui khác.
Du khách về dự Lễ hội đền Ðô, vừa được dâng hương tưởng niệm 8 vị vua nhà Lý, vừa được ghé thăm, vãn cảnh vùng đất Kinh Bắc. Ðám rước hội đền Ðô đã nói lên ý nghĩa thiêng liêng của ngày hội, vừa tưởng nhớ các nhân vật lịch sử, vừa khơi dậy lòng tự hào về cội nguồn phục hưng và thăng hoa của đất nước từ thuở Ðại Việt.
8. Hội chùa Đọi
Thời gian: 21/3 âm lịch.
Địa điểm: Chùa Đọi, xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.
Đối tượng suy tôn: Phật và Lý Nhân Tông.
Đặc điểmcủa Lễ hội đó là lễ Phật, rước kiệu từ chân núi lên chùa làm lễ dâng hương tưởng niệm Lý Nhân Tông; đội tế nam quan và tế nữ quan tạ ơn trời Phật. Nấu cơm thi, thi dệt vải, bơi thuyền, hát chèo, múa tứ linh, đấu vật, đánh cờ người.
9. Lễ hội làng Lệ Mật
Thời gian: Ngày 23/3 âm lịch hàng năm.
Địa điểm: Làng Lệ Mật, phường Việt Hưng, quận Long Biên, thành phố Hà Nội
Đối tượng suy tôn: Thành Hoàng làng họ Hoàng.
Đặc điểm: Hội có múa rắn.
Làng Lệ Mật mở hội để tưởng nhớ Hoàng Đức Trung có công trong việc đưa người nghèo từ làng Lệ Mật tới vùng kinh đô khẩn hoang, lập ra 13 trại ở tây thành Thăng Long (quận Ba Đình ngày nay). Lễ hội bao gồm lễ rước nước từ giếng làng, đánh cá chép, dâng cá chép tế thần. Rước cỗ (lễ vật) của 13 trại ở quận Ba Đình về làng dâng thần. Múa rắn, tục rước Gà Ông, Lợn Ông (gà to, lợn béo) và thi món ăn đặc sản “tam xà đại hội” (3 loại rắn là rắn hổ mang, cạp nong, rắn ráo), “ngũ hổ chầu lâm” (cỗ 5 con ếch) và “lý ngư vọng nguyệt” (cỗ cá chép to, cỗ gỏi).
10. Lễ hội chùa Bà Thiên Hậu (Tp. Hồ Chí Minh)
Thời gian: 23/3 âm lịch.
Địa điểm: 710 Nguyễn Trãi, quận 3, TP. Hồ Chí Minh.
Đối tượng suy tôn: Bà Thiên Hậu.
Đặc điểm của Lễ hội là lễ vía Bà tại chùa Bà Thiên Hậu, một trong những ngôi chùa cổ của người Hoa ở Chợ Lớn có kiến trúc theo lối Trung Hoa. Ngày hội, người Hoa về đây rất đông, họ làm hai hình nộm Ông Thiện, Ông Ác cao 3 thước. Cuối ngày đốt 2 hình nộm để cúng.
