- Đền là công trình kiến trúc được xây dựng để thờ cúng một vị Thánh hoặc những nhân vật lịch sử được tôn sùng như thần thánh. Ở Việt Nam, phổ biến nhất là các đền thờ được xây dựng để ghi nhớ công ơn của các anh hùng có công với đất nước hay công đức của một cá nhân với địa phương được dựng theo truyền thuyết dân gian.
- Phủ là đặc trưng của tín ngưỡng thờ Mẫu (tín ngưỡng bản địa của người Việt Nam). Một số nơi thờ tự (ở Thanh Hóa) gọi đền là phủ. Có thể hiểu Phủ là nơi thờ tự Thánh Mẫu, mang tính chất trung tâm của cả một vùng lớn, vượt ra ngoài phạm vi địa phương, thu hút tín đồ khắp nơi đến hành hương (tương tự như chốn Tổ của sơn môn đạo Phật).
- Điện là sảnh đường cao lớn, thường chỉ chỗ Vua Chúa ở, chỗ Thần Thánh ngự. Như vậy Điện thờ là một hình thức của Đền, là nơi thờ Thánh trong tín ngưỡng Tam tứ phủ. Tuy vậy quy mô của Điện nhỏ hơn Đền và Phủ, lớn hơn so với Miếu Thờ. Điện thông thường thờ Phật, thờ Mẫu, Công đồng Tam tứ phủ, Trần Triều và các vị thần nổi tiếng khác. Điện có thể của cộng đồng hoặc tư nhân.
Các bài văn khấn thường được đọc trước ban thờ hoặc có thể in viết ra giấy rồi tiến dâng như sớ văn. Các bản văn khấn thường được làm theo các thể thơ lục bát, song thất lục bát, đồng dao, sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ…. với những lời lẽ giọng điệu trau chuốt kính cẩn.
Bản văn khấn thường dùng là các bản khấn nôm gần gũi, vần điệu, dễ hiểu dễ đọc, bên cạnh đó là các bản văn khấn hán tự mang sắc thái trang nghiêm đĩnh đạc hơn.
Thông thường các bài văn khấn thường có các nội dung:
– Khấn danh hiệu chư vị Phật Thánh
– Khấn ngày tháng địa chỉ nơi cư ngụ, tên tuổi… của hương chủ và gia quyến
– Khấn sám hối các lầm lỗi và kêu cầu các ước nguyện
Sau đây là các mẫu bài văn khấn thường dùng
Bản 1:
Nam mô đức Phật Di Đà
Nam mô đức Phật Thích Ca giáng trần
Nam mô Bồ Tát Quan Âm
Công đồng tam phủ lai lâm độ trì
Kim niên kim nguyệt nhật thì
Hương hoa lễ vật thầm thì ngâm nga
Lời kêu như phượng như hoa
Lời kêu thấu đến mọi tòa chứng minh
Trước thời tâu tới thiên đình
Sau thời thoải quốc động đình vua cha
Tấu lên quốc mẫu bơ tòa
Hội đồng quan lớn chầu bà sơn trang
Tâu lên tứ phủ thánh hoàng
Tiên cô thánh cậu tòa vàng châu cung
Lòng thành sửa lễ kính dâng
Nguyện xin Phật Thánh công đồng gia ân
Nhất nguyện xá lỗi xá lầm
Nhị nguyện Phật Thánh chứng tâm lòng thành
Tam nguyện phú quý khang ninh
Tứ nguyện quốc phú thái bình dân an
Lòng thành con thắp tuần nhang
Kính trình Phật Thánh đáo đàn chứng minh
Đệ tử con tên là……………………………………
Ngụ tại……………………………………………….
Ngày hôm nay là ngày…………………………..
Đệ tử con cùng đồng gia quyến đẳng một dạ nhất tâm
thiết lễ kính ngưỡng, cúi xin Tam Bảo Chư Phật Chư Bồ Tát Hiền Thánh Tăng
Tam phủ công đồng – tứ phủ vạn linh
chứng minh công đức -cho đệ tử con:
Cầu được ước nên – hữu duyên hữu phúc – hữu lộc hữu tài
Cầu một được mười – cầu người được của
Cho rồng bay phượng múa – muôn thủa hưng long
Cho chốn gia trung- thuận hòa gia nội
Xá lầm xá lỗi -muôn tội tiêu trừ
Rộng mở lòng từ – tả phù hữu bật
Nay con :
Tâm thành như nhất- lễ vật tiếng dâng
Phật Thánh chứng tâm- chư thần bảo hộ
Kính xin Chư Phật Thánh chứng giám lòng thành .
Nam mô A di đà Phật. 3 lần
Bản 2:
Nam mô A di đà Phật. 3 lần
Con lạy công đồng tam tứ phủ
Quốc Mẫu vua bà
Tam tòa Thánh mẫu
-Đệ nhất Thượng thiên
-Đệ nhị Thượng ngàn
-Đệ tam Thoải phủ
Con lạy năm dinh quan lớn
Mười dinh các quan
Con lạy tứ phủ chầu bà
Thập nhị chầu bà
Tứ phủ thánh hoàng
Thập nhị tiên cô
Thập nhị thánh cậu
Nay nhân ngày … tháng …năm…
Tín chủ con: …………………
Ngụ tại … …………………….
Nhất tâm tưởng, vạn tâm cầu
Mang miệng đến tâu- mang đầu vọng bái
Chắp tay con vái- trước cửa Tam tòa
Lòng con thiết tha- cầu xin Thánh Mẫu
Cùng cô cùng cậu- rủ lòng thương xót
Trước sau như một- đội đức từ bi
Lầm lỗi điều gì- xin Mẫu đại xá
Phù cho tất cả- con cháu khang ninh
Tỏ đức hiếu sinh- anh linh Thánh Mẫu
Cứu khổ trừ tai- tiến phúc tăng tài
Xin ngài chứng giám . Nam mô a di đà phật ( 3 lần)
Bản 3:
Văn Khấn ở đền phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật
Ngũ phương ngũ phật, thập phương thập phật
Hằng hà sa số Đức Phật công đức, công lượng vô biên
Cung Phật thỉnh Thánh, cung thỉnh thiên cung tấu thỉnh thiên đình, sám hối
Tam phủ thần vương, tứ phủ thánh đế
Con xin sám hối con lạy đức Cao thiên Thượng thánh- Đại từ Nhân giả – Huyền khung Cao Thượng đế -Ngọc Hoàng Đại Thiên tôn
Con sám hối Đại Thánh Nam Tào Lục Ty duyên thọ tinh quân
Con sám hối Đại Thánh Bắc Đẩu Cửu hoàn giải ách tinh quân
Bắc Cực Trung Thiên Tam nguyên tam phẩm tam quan
Cửu tinh thiên chúa thập nhị bát tú
Dưong phủ ngũ nhạc thần vưong
Địa phủ thập điện minh vưong
Con xin sám hối đến Thái Ninh Phủ ,Bát Hải Linh Từ sám hối Vua Cha bát Hải động đình
Con sám hối tấu lạy quốc mẫu vua bà bơ tòa tiên thánh tứ phủ Thánh Mẫu:
Kính lạy Cửu trùng thánh mẫu .bán thiên công Chúa Thiên tiên thánh mẫu
Kính lạy Địa tiên thánh mẫu quỳnh hoa Liễu Hạnh Vân Hương Thánh Mẫu
Mã Hoàng Công chúa, sắc phong Chế Thắng Hoà Diệu đại vương, gia phong Tiên Hương thiên tiên Thánh Mấu.
Kính lạy Thánh Mẫu Đệ Tam thủy cung, Xích Lân long Nữ,Thủy Tinh Công chúa
Kính lạy Đức Mẫu thượng ngàn Diệu nghĩa diệu tín thiền sư
Tuần Quán Đông Cuông đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương.
Con lạy trần triều hiển thánh Hưng Đạo Đại Vưong
Trần triều Khải Thánh , Vương Phụ Vưong mẫu Vương phu nhân
Tứ vị Vưong tử- Nhị Vị Vương cô- vương tế vương tôn
Liệt vị tướng tướng công đồng Trần Triều
Con lạy Tam phủ Công Đồng, Tứ phủ Vạn linh
Bách vị các quan ngũ vị tôn quan
+ Quan đệ nhất Thượng Thiên
+Quan đệ nhị thượng ngàn
+Quan đệ tam thoải phủ
+Quan đệ tứ khâm sai
+ Quan đệ ngũ tuần tranh
Con sám hối điều thất tôn quan- Hoàng triệu tôn quan
Con lạy tứ phủ chầu bà thập nhị chầu bà
+ Chầu đệ nhất thượng thiên
+ Chầu đệ nhị thượng ngàn
+ Chầu đệ tam thủy phủ
+ Chầu đệ tứ khâm sai
+ Chầu năm Suối Lân
+ Chầu sáu Lục Cung
+ Chầu bảy Kim Giao
+ Chầu tám Bát Nàn
+ Chầu chín cửu tỉnh
+ Chầu mười Mỏ Ba
+ Chầu Bé Bắc Lệ
+ Chầu bà bản đền
Con lạy Tứ phủ thánh hoàng thập vị thánh hoàng
Sám hối ông bơ thoải quốc, ông bảy Bảo Hà, ông mười Nghệ An
Sám hối tứ phủ thánh cô
+ Cô đệ nhất thượng thiên
+ Cô đôi Đông Cuông
+ Cô bơ Thác Hàn
+ Cô tư địa phủ
+ Cô năm Suối Lân
+ Cô sáu Lục Cung
+ Cô bảy Kim Giao
+ Cô tám đồi chè
+ Cô Chín Sòng Sơn
+ Cô mười Đồng Mỏ
+ Cô bé sơn lâm
+ Cô bé bản đền
Sám hối tứ phủ thánh cậu: cậu cả cậu đôi cậu bơ cậu bé
Con lạy ngũ dinh thần tướng-ngũ hổ thần quan
Con lạy thanh xà tướng quân- bạch xà tướng quân
Con lạy công đồng các bóng các giá, mười tám cửa rừng, mười hai cửa bể.
Con lạy chầu chúa thủ đền cùng quan thủ điện, thổ địa thần kỳ thần linh bản xứ
Đê tử con là:…………………………………………………………………….
Ngụ tại:…………………………………………………………………………………
Kim niên kim nguyệt ,cát nhật lương thời
Mậu tý niên…nguyệt…..thời
Đệ tử con nhất tâm nhất lễ đêm tưởng ngày mong nhất tâm chí thiết nhất dạ chí thành
nhất tâm tưởng vạn tâm cầu -tu thiết nhang hoa lễ vật tờ đơn cánh sớ
Mang miệng tới tâu– mang đầu tới bái–cửa đình thần tam tứ phủ .
Trên mẫu độ dưới gia hộ mẫu thương –vuốt ve che chở –phù hộ độ trì
Cho con: ba tháng hè chín tháng đông–đầu năm chí giữa nửa năm chí cuối ,
Tứ thời bát tiết–tháng thuấn ngày nghiêu–phong thuận vũ hòa –tai qua nạn khỏi.
Mẫu cho con được sáng hai con mắt– bằng hai bàn chân–,
Mẫu ban lộc dương tiếp lộc âm– cho lộc mùa xuân cho tài mùa hạ
Cho tươi như lá cho đẹp như hoa–phúc lộc đề đa tiền tài mang tới,
Mẫu cho con lộc ăn lộc nói– lộc gói lộc mở,lộc gần lộc xa,
Hồ hết lại có hồ vơi lại đầy–điều lành mang đến điều dữ mang đi.
Mẫu cứu âm độ dương cứu đường độ chợ– vuốt ve che chở nắn nở mở mang.
Cải hung vi cát cải hạo vi tường–thay son đổi số nảy mực cầm cân.
Mẫu phê chữ đỏ Mẫu bỏ chữ đen–cho con đựơc trăm sự tốt vạn sự lành
Trên quý dưới yêu trên vì dưới nể–cho gặp thầy gặp bạn gặp vạn sự lành
Mẫu ban danh ban diện ban quyền– cho con có lương có thực có ngân có xuyến- tài như xuyên chí lộc tựa vân lai
Cầu tài đắc tài cầu lộc đắc lộc –cầu bình an đắc bình an
Trồng cây đắp phúc cho con được nở cành xanh lá phúc lộc đề đa
Cho trên thuận dưới hòa– trên bảo dưới nghe trên đe dưới sợ.
Mẫu cho nước chảy một dòng– thuyền xuôi một bến,bách bệnh tiêu tán, vạn bệnh tiêu trừ
Năm xung Mẫu giải xung– tháng hạn giải hạn
Cho gia trung con dc trong ấm ngoài êm nhân khang vật thịnh duyên sinh trường thọ
Đệ tử con người trần mắt thịt nhỡn nhục nan chi việc âm chưa tường việc dương chưa tỏ.
Tuổi con còn trẻ, tóc con còn xanh ăn, con ăn chưa sạch, con bạch chưa thông
Ăn chưa nên đọi, nói chưa nên lời, không biết kêu sao cho thấu, tấu sao cho tường ,
Con biết tới đâu con tâu tới đấy, ba điều ko sảy bảy điều ko sai.
Trăm tội mẫu xá vạn tội mẫu thương.Mẫu xá u xá mê xá lỗi xá lầm.
Mẫu soi đường chỉ lối cho con biết đường mà lội biết lối mà lần
Hôm nay đệ tử con lễ bạc tâm thành con giàu một bó con khó một nén giàu làm kép hẹp làm đơn,
Thiếu mẫu cho làm đủ vơi mẫu cho làm đầy .
Mẫu chấp kỳ lễ vật– chấp lễ chấp bái
Chứng tâm cho lời kêu tiếng khấn của con bay như phượng lượn như hoa tới cửa ngài ngồi tời ngai ngài ngự
Cho con sở nguyện như ý sở cầu tòng tâm .
Con nam mô a di đà phât(3 lần)
Bản 4:
Nam mô A di đà Phật. 3 lần
Con lạy chín phương trời, mười phương Chư phật, Chư Phật mười phương
Con lạy tam phủ thần vương tứ phủ thánh đế
Con lạy đức Vua cha Ngọc Hoàng Thượng đế ,Tả quan Nam Tào Hữu quan Bắc Đẩu
Con kính lạy Vua Cha bát Hải Động Đình
Long Cung trấn thủ coi trấn Thái Ninh
Thoải quốc động đình Anh Linh giáng hạ
Con lạy tứ phủ chúa bà Tam Toà Thánh Mẫu
+ Mẫu đệ nhất cửu trùng thiên tiên thanh vân công chúa
+ Mẫu đệ nhị địa tiên Vân Hương Thánh Mẫu ,Mã Hoàng Công chúa, sắc phong Chế Thắng Hoà Diệu đại vương, gia phong Tiên Hương thiên tiên Thánh Mấu.
+ Thánh Mẫu Đệ Tam Xích Lân long Nữ Thủy Quốc Động Đình
+ Đức Mẫu thượng ngàn Tuyên quan trấn ngự, Tuần Quán Đông Cuông, đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương.
Con lạy Tam phủ Công Đồng, Tứ phủ Vạn linh
Ngũ vị tôn ông hội đồng quan lớn
+ đệ nhất Thượng Thiên
+đệ nhị thượng ngàn
+đệ tam thoải phủ
+đệ tứ khâm sai
+ Quan đệ ngũ tuần tranh
Vâng lênh bài sai thỉnh mời chầu chúa. Sơn Lâm công chúa tứ phủ chầu bà Trên ngàn dưới thoải cai quản sơn trang các chúa mán mường nùng dao sơn trại
Đệ tử bách vái tứ phủ Thánh Hoàng
Ơn lộc sơn trang các cô Thổ mán anh linh lai giáng tứ phủ cậu hoàng
Cung thỉnh hạ ban ngũ dinh thần tướng nhị vị xà thần
– Con lạy cộng đồng các bóng các giá, mười tám cửa rừng, mười hai cửa bể.
– Con lạy chầu chúa thủ đền cùng quan thủ điện
Đê tử con là:…………………………………………………………………….
Cùng đồng gia quyển đẳng, nam nữ tử tôn
Ngụ tại:…………………………………………………………………………………
Hôm nay là ngày …….. tháng ….năm mậu tý
Đệ tử con nhất tâm nhất lễ một dạ chí thành có cây hương tờ vàng cánh sớ trước cửa đình thần tam tứ phủ . Cúi xin chư vị Phật Thánh giáng ngự điện tiền chứng tâm công đức, phù hộ độ trì, hộ quốc an dân, độ cho bách gia trăm họ muôn nhà muôn lộc, phúc đức tiến tài. Độ đệ tử con ngũ phúc lâm môn, bốn mùa cát khánh, vun trồng cây đức, tụ phúc tụ tài ,trừ tai giải ách, muôn sự thành công, hanh thông hạnh phúc
Nay đệ tử con nguyện lòng thành kính chẳng dám đơn sai, Kính xin chư vị tôn thánh chứng lễ, tâm lưu ân giáng phúc
Nam mô a di đà Phật (3 lần)