Quan Triệu Tường Là Ai?
Theo truyền thuyết trong tín ngưỡng Đạo Mẫu Việt Nam, Quan Hoàng Triệu Tường là con của Vua cha Ngọc Hoàng, được sai xuống trần đầu thai làm con trai nhà họ Nguyễn ở Thanh Hóa. Ngài là một vị tướng toàn tài, thông kinh sử, nhuần binh thư và là trung thần thời Lê, có nhiều công lao trong việc “Phù Lê diệt Mạc” và mở mang bờ cõi nước Nam. Ông Hoàng Triệu đứng thứ hai trong Tứ Phủ Quan Hoàng.
Chúa Tiên Nguyễn Hoàng
Theo các tài liệu “Đại Việt sử ký toàn thư” và “Đại Nam thực lục”, cùng nghiên cứu của giáo sư sử học Trần Quốc Vượng và Giáo sư Ngô Đức Thịnh, Quan Hoàng Triệu chính là Nguyễn Hoàng, thủy tổ của 9 đời Chúa Nguyễn và 13 đời vua Nguyễn. Nguyễn Hoàng, sinh năm 1525 tại Gia Miêu, Hà Trung, Thanh Hóa, là con trai thứ hai của công thần triều Lê Nguyễn Kim.
Sự Nghiệp và Công Lao
Khi Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, Nguyễn Kim dẫn quân chạy sang Ai Lao và chiêu mộ binh lính để khôi phục nhà Lê. Ông tìm được Hoàng thất Lê Duy Ninh và lập lên làm vua Lê Trang Tông. Nguyễn Kim được phong Thái sư, tước Hưng Quốc Hầu, và dưới trướng ông có nhiều tướng tài, nổi bật là Trịnh Kiểm. Sau khi Nguyễn Kim bị đầu độc, con trai trưởng của ông, Nguyễn Uông, cũng bị sát hại. Nguyễn Hoàng, em trai Nguyễn Uông, lo sợ mình sẽ là mục tiêu tiếp theo nên bí mật tìm đến Nguyễn Bỉnh Khiêm để hỏi kế sách bảo vệ mình.
Nguyễn Hoàng được Trạng Trình chỉ dạy rằng “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân”, ông hiểu ý và xin vua Lê trấn giữ Thuận Hóa. Tại đây, Nguyễn Hoàng thiết lập chính quyền, chiêu mộ hiền tài, khuyến khích khai hoang lập ấp và mở rộng bờ cõi.
Những Cuộc Chiến Sát Nhập Vùng Đất Mới
Năm 1578, Chiêm Thành cất quân quấy nhiễu, Nguyễn Hoàng sai Lương Văn Chánh đánh bại quân Chiêm, chiếm thành An Nghiệp. Năm 1611, Nguyễn Hoàng tiếp tục đánh bại Chiêm Thành, sát nhập Phú Yên vào nước Nam. Ông còn chiếm hữu quần đảo Hoàng Sa, mở rộng lãnh thổ về phía nam.
Di Sản Lịch Sử và Văn Hóa
Nguyễn Hoàng cai trị Thuận Quảng 40 năm, được vua Lê phong tước Cẩn nghĩa công, thụy là Cung Ý. Mộ của ông được cải táng về núi La Khê, Huế. Chúa Nguyễn và các vị vua Nguyễn để lại di sản văn hóa lớn lao, trong đó có quần thể di tích Cố đô Huế và phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Đền Quan Triệu Tường và Đền Hoàng ở Liên Mạc
Đền Triệu Tường ở Thanh Hóa và Đền Hoàng tại bờ sông Hồng, Liên Mạc, Hà Nội là hai đền chính thờ Quan Hoàng Triệu Tường. Đền Triệu Tường được phục dựng lại vào những năm 1990 sau khi bị phá hủy vào những năm 1960. Đền Hoàng ở Liên Mạc gắn liền với cuộc chiến “Phù Lê diệt Mạc” của Nguyễn Hoàng.
Nguyễn Hoàng là một anh hùng kiệt xuất của dân tộc Việt Nam, vị tướng tài đầy mưu trí, kiến thức uyên sâu, văn võ song toàn. Ông đã mở rộng bờ cõi, xây dựng cơ nghiệp lâu dài và để lại di sản lớn cho con cháu. Quan Hoàng Triệu Tường là hiện thân giáng trần của Quan Hoàng Đôi, được phong thánh trong Tứ Phủ và là vị thánh anh linh, linh thiêng trong đời sống tâm linh của nhân dân Việt Nam.
