Đền Mẫu Thượng Tuyên Quang: Địa Điểm Linh Thiêng Của Tuyên Quang
Đền Mẫu Thượng Tuyên Quang, còn gọi là Đền Thượng, Đền Sâm Sơn hay Đền Núi Dùm, nằm tại xóm 14, xã Tràng Đà, Tuyên Quang. Đền nằm dưới chân núi Dùm, bên dòng sông Lô thơ mộng.
Vị Trí Địa Lý và Liên Kết Tâm Linh
Đền Mẫu Thượng Tuyên Quang, cùng với Đền Hạ và Đền Ỷ La, tạo thành một cụm di tích thờ hai công chúa của vua Hùng là Phương Dung và Ngọc Lân. Ba đền này có mối liên kết chặt chẽ, vừa là nơi thờ cúng, vừa là nơi diễn ra các lễ hội tâm linh.
Lịch Sử và Sự Tích
Theo “Đại Nam nhất thống chí”, hai công chúa Phương Dung và Ngọc Lân đã hóa thần tại bờ sông Lô. Nhân dân lập đền thờ nơi các nàng hóa, nơi đó là Đền Hạ. Khi có giặc, tượng các công chúa được sơ tán vào Ỷ La, từ đó hình thành Đền Ỷ La và Đền Thượng.
Di Tích và Hiện Vật
Đền Hạ xây dựng năm 1738, Đền Ỷ La năm 1747, và Đền Thượng năm 1767 (có tài liệu ghi năm 1801). Hiện tại, đền còn giữ nhiều cổ vật quý giá như chuông đúc năm 1820, khánh năm 1835 và nhiều bức hoành phi từ thế kỷ 19.
Sắc Phong và Sự Linh Thiêng
Đền Mẫu Thượng đã được các đời vua triều Lê và Nguyễn sắc phong. Hiện đền còn giữ nhiều đạo sắc phong từ năm 1743 đến 1923. Đền cũng là một trong các đền thờ chính của Mẫu Thoải, với nhiều sự tích về Mẫu Đệ Tam, con gái Vua Thủy Tề.
Lễ Hội Đền Mẫu Thượng
Lễ hội rước Mẫu của ba đền diễn ra vào tháng Hai và tháng Bảy. Lễ hội bắt nguồn từ truyền thuyết về các Thánh Mẫu và thu hút đông đảo người tham dự với các nghi thức truyền thống và trò chơi dân gian.
Tầm Quan Trọng Lịch Sử
Trong lịch sử, trước cuộc khởi nghĩa của Nùng Văn Vân, Tổng đốc Lê Văn Đức đã cầu đảo tại Đền Thượng và Đền Hạ. Sau khi dẹp loạn, vua đã ban sắc phong cho hai đền, tôn vinh các vị thần.
Đền Mẫu Thượng Tuyên Quang không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một điểm đến tâm linh quan trọng. Với vị trí độc đáo và lịch sử phong phú, đền thu hút nhiều du khách và người dân đến thăm viếng và tham gia các lễ hội hàng năm.
