Phủ Dầy là một quần thể di tích tâm linh nổi tiếng, gắn liền với sự giáng sinh lần thứ hai của mẫu Liễu Hạnh. Nằm tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, quần thể này không chỉ là điểm đến tâm linh quan trọng mà còn là di sản văn hóa quốc gia, được xếp hạng từ năm 1975.
Phủ Dầy và Các Huyền Thoại
Phủ Dầy, còn gọi là Phủ Giầy hay Phủ Giày, mang trong mình nhiều huyền thoại về nguồn gốc tên gọi. Một trong những truyền thuyết phổ biến nhất là về bà chúa Liễu Hạnh, người đã để lại một chiếc giày ở trần gian trước khi về thượng giới vì quá nhớ thương gia đình. Một câu chuyện khác kể rằng, vua từng nghỉ đêm tại quán của bà chúa Liễu Hạnh và được tặng một đôi giày, từ đó lập nơi thờ tự và gọi là Phủ Dầy. Ngoài ra, tên gọi này còn liên quan đến món bánh dày – giò nổi tiếng tại vùng đất này.
Quần Thể Di Tích Tâm Linh Phủ Dầy
Quần thể di tích Phủ Dầy gồm 19 di tích tâm linh, chủ yếu thờ Mẫu Liễu Hạnh. Ba di tích lớn và quan trọng nhất là Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát và Lăng Mẫu Liễu. Những địa điểm này trực tiếp thờ phụng Thánh Mẫu Liễu Hạnh và là điểm đến quan trọng trong quần thể. Ngoài ra, còn có nhiều đền phủ, chùa chiền khác liên quan đến Mẫu Liễu Hạnh như:
- Đền thờ Mẫu Đông Cuông (Mẫu Thượng Ngàn): Nằm sát đường chính.
- Đền Quan Lớn: Dưới chân núi Ngắm, thờ Quan Lớn Đệ Tam.
- Đền Đức Vua Cha: Đường vào chân núi.
- Đền Chầu Đệ Tứ: Trên đường chính.
- Đền Mẫu Thoải và Cô Chín: Trên đường từ Phủ Bóng Vân Du vào Phủ Vân Cát.
- Đền Mẫu Thượng: Trên núi.
- Đền Trình Phủ Dầy: Trên đường chính về phía đường 10.
- Đền Trình Phủ Tiên Hương: Trên đường vào Phủ Tiên Hương.
- Phủ Bóng Nguyệt Du Cung: Cạnh Lăng Thánh Mẫu.
Các Ngôi Chùa Lớn
Quần thể Phủ Dầy còn có hai ngôi chùa lớn là Chùa Tiên Hương và Chùa Linh Sơn. Chùa Tiên Hương là ngôi chùa lớn nhất trong quần thể, với kiến trúc độc đáo, còn Chùa Linh Sơn là ngôi chùa cổ nằm trên núi.
Phủ Tiên Hương – Trung Tâm Thờ Phụng Mẫu Liễu Hạnh
Phủ Tiên Hương là nơi thờ chính của Mẫu Liễu Hạnh, nơi đây còn lưu giữ 15 đạo sắc phong thần cho Thánh Mẫu Liễu Hạnh, từ năm 1730 đến năm 1924. Phủ Tiên Hương có nhiều cổ vật quan trọng, nhấn mạnh đây là nơi thờ chính của Mẫu tại nơi Mẫu đầu thai.
Phủ Vân Cát
Phủ Vân Cát được xây dựng từ thời vua Lê Cảnh Thịnh (1663 – 1671) và được tu sửa qua nhiều thời kỳ. Đây là nơi thờ Mẫu và bên ngoại của Mẫu, nơi diễn ra nhiều hoạt động tín ngưỡng quan trọng.
Lăng Mẫu Liễu Hạnh
Lăng được xây dựng vào thời Vua Minh Mệnh (1820 – 1840) và được tu bổ lớn vào năm 1937 dưới thời Vua Bảo Đại. Đây là nơi thờ Mẫu sau khi về trời, được xây hoàn toàn bằng đá xanh.
Phủ Bóng – Nguyệt Du Cung
Phủ Bóng, hay Nguyệt Du Cung, là nơi thờ cúng và tưởng nhớ Mẫu Liễu Hạnh sau khi hóa. Tương truyền, vào những đêm trăng sáng, bà dẫn tiên nữ xuống múa hát bên gốc cây đa, dân làng lập miếu thờ dưới gốc cây này.
Các Lần Giáng Sinh của Mẫu Liễu Hạnh
Mẫu Liễu Hạnh có ba lần giáng sinh:
- Lần thứ nhất: Giáng vào nhà họ Phạm ở Quảng Nạp, Vỉ Nhuế, Ý Yên, Nam Định.
- Lần thứ hai: Giáng vào nhà họ Lê ở An Thái, Vụ Bản, Nam Định, kết duyên với Trần Đào Lang.
- Lần thứ ba: Giáng hiện tại Nga Sơn, Thanh Hóa, tái hợp cùng Mai Sinh.
Thần Tích về Sự Giáng Sinh của Mẫu Liễu Hạnh tại Phủ Dầy
Truyền thuyết kể rằng tại thôn Vân Cát, bà Trần Thị Phúc sinh ra một nữ tử kỳ diệu vào ngày 15 tháng 8 năm Đinh Tỵ (1557). Người con gái này lớn lên với sắc đẹp và tài năng vượt trội, được đặt tên Thắng hiệu Giáng Tiên. Sau này, bà kết duyên với Trần Đào Lang, sống hạnh phúc nhưng sớm hồi tiên khi mới 21 tuổi.
Phủ Dầy không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là nơi chứa đựng những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu. Đây là “cái nôi” của Mẫu Liễu Hạnh, một phần quan trọng của di sản văn hóa Việt Nam.