Cô Ba Thoải Cung, còn được gọi là Cô Bơ Hàn Sơn hay Cô Bơ Thác Hàn, được thờ tại Đền Ba Bông ở xã Hàn Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Đền nằm trong khu du lịch tâm linh Hàn Sơn, hiện đang tu bổ Tam Quan và khuôn viên. Sau khi hoàn thành, đền Cô Ba Thoải sẽ trở thành một điểm đến tâm linh tuyệt đẹp.
Thần Tích về Cô Ba Thoải Cung
Theo tài liệu, Cô Ba Thoải Cung là con Vua Thủy Tề, được phong là Thoải Cung Công Chúa và đứng hàng thứ ba trong Tứ Phủ Thánh Cô. Cô giáng sinh vào thời Lê Trung Hưng và có công giúp vua Lê Lợi trong kháng chiến chống quân Minh. Sau khi hóa, cô linh ứng giúp vua Lê diệt Mạc phù Lê.
Huyền Thoại Dân Gian
Theo truyền thuyết, trong những năm đầu khởi nghĩa, quân Lê Lợi bị truy đuổi đến ngã ba sông Thác Hàn. Cô Bơ, đang tỉa ngô, đã giúp Lê Lợi trốn thoát bằng cách mặc đồ nông dân và giấu áo bào dưới ruộng ngô. Cô còn bí mật chèo thuyền, chở quân sĩ và quân nhu qua sông, góp phần lớn vào chiến thắng chống quân Minh.
Câu Chuyện Khải Hoàn
Sau khải hoàn, vua Lê nhớ đến cô thiếu nữ năm xưa nhưng khi đến nơi thì cô đã hóa. Cô được cho là giáng trần theo lệnh Vua Cha để giúp vua và sau đó về lại Thủy Cung, tiếp tục hiển linh giúp dân.
Nghi Lễ và Hầu Đồng
Cô Bơ luôn giáng ngự về đồng, bất kể già trẻ đều hầu cô với sắc mặt hồng hào, tươi tốt. Khi ngự đồng, cô thường mặc áo trắng, đầu đội khăn đóng, cầm đôi mái chèo và dạo chơi khắp nơi. Cô còn được cho là có khả năng chữa bệnh bằng phép “thần phù”.
Đền Cô Bơ Bông
Đền Cô Bơ Bông thuộc xã Hà Sơn, huyện Hà Trung, Thanh Hóa, gần đền Mẫu Thác Hàn. Đền nằm ở ngã ba sông Bông, nơi cô được lập đền để thờ. Hiện nay, đường đi vào đền đã được tu sửa, giao thông thuận lợi hơn trước.
Huyền Tích về Cô Ba Thoải Cung Hàn Sơn
Vào thời vua Lê Thánh Tông, thái úy Lê Thọ Vực được thần báo mộng bởi một thiếu nữ mặc xiêm y trắng, chỉ dẫn kế phá giặc tại ngã ba Bông. Sau chiến thắng, vua Lê cho lập đền thờ cô Ba ở bờ bãi bồi Ba Bông. Đền thờ Đệ Tam Thánh Mẫu ở non cao Thạch Bàn, sau di dời xuống bên sông để tiện việc thăm viếng.
